ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمی گرگان

خلاصه پروژه

پيشنهاد دقيق نحوه جابجايي و اسکان مجدد (در موارد بسيار ضروري) خانوارها براساس سند چارچوب سياست اسکان مجدد با هماهنگي ستاد استاني توانمندسازي در بخش اول مطالعات طرح توانمندسازي و ساماندهي سکونتگاه هاي غيررسمي شهر گرگان دو گونه سکونتگاه هاي غيررسمي شناسايي شدند :

• سکونتگاه هاي غيررسمي درون محدوده قانوني شهر
• سکونتگاه هاي غيررسمي خارج از محدوده شهر که در درون حريم قرار دارند.

گونه هاي کلي شناسايي شده به زيرگروه هايي در درون خود تقسيم شده اند که اولويت بندي انجام مطالعات توانمندسازي براساس آن شکل گرفته است.

گونه هاي کلي تشخيص داده شده در هريک از گونه هاي کلي قبل به شرح زير است :

– سکونتگاه هاي غيررسمي و درون محدوده قانوني شهر :

سکونتگاه هاي غيررسمي شناسايي شده درون محدوده قانوني شهر براساس ويژگي هايي همچون دوره تاريخي شکل گيري، زمينه پيشين سکونتگاه، ويژگي هاي اجتماعي و اقتصادي و… به گونه هاي فرعي تقسيم شده اند که عبارتند از :

الف- سکونتگاه هاي غيررسمي با زمينه روستايي و ويژگي هاي جامعه روستايي :

هسته اوليه و زمينه قبلي اين گروه از سکونتگاه هاي غيررسمي درون محدوده شهر، نقاط روستايي بوده که به تدريج و با گسترش کالبدي شهر در درون محدوده آن قرار گرفته اند. اين گروه از سکونتگاه ها عبارتند از محله هاي انجيراب، قلعه حسن و اوزينه.

            هسته اوليه اين سکونتگاه ها نقاط روستايي بوده که در وضع موجود نيز از لحاظ ويژگي هاي کالبدي، اجتماعي و اقتصادي داراي ساختاري روستايي است. بررسي هاي کالبدي نشان مي دهد که در وضع موجوداز لحاظ اضطرار جابجايي، اين نقاط در شيب هاي مناسب و فاقد تهديدهاي محيطي (سيل، زلزله و…) قرار گرفته اند. نکته مهم در رابطه با ويژگي هاي کالبدي اين سکونتگاه ها عدم وجود معابر مناسب و شکل گيري پهنه هاي سکونتي براساس نياز اسکان، تأمين سرپناه و توان مالي اقشار کم درآمد ساکن دراين نواحي بوده است. براساس اولويت بندي انجام شده، از ميان سکونتگاه هاي با زمينه روستايي در درون محدوده قانوني شهر، محله انجيراب، قلعه حسن و اوزينه در اولويت اول مطالعات توانمندسازي قرار گرفته اند.

بررسي تفصيلي ساختار فضايي اين سه محله نشان مي دهد که از لحاظ قرارگيري در شيب هاي نامناسب (بالاتر از 15 درصد) بخش هايي از محله قلعه حسن در ارتفاعات گسترش يافته و ساير بخش هاي اين سه محله در شيب هاي مناسب شکل گرفته اند.

از لحاظ قرارگيري در حريم رودخانه، مسيل و خطر سيل گيري، بخش هايي از شرق محله
قلعه حسن و جنوب و شرق محله انجيراب در حريم رودخانه شکل گرفته است.

در اولويت جابجايي خطر سيل گيري، واحدهاي مسکوني ساخته شده در حريم رودخانه ها در محله قلعه حسن و انجيراب قرار دارند.

نکته مهم در رابطه با محلات عدم اجراي طرح تفصيلي و به ويژه شبکه معابر آن است که به دليل عدم انطباق طرح تفصيلي با وضع موجود و همچنين عدم رعايت پيشنهادات طرح در ساخت و سازها اتفاق افتاده است.

اولويت راهکارهاي اجرايي در محلات هدف برنامه شهر گرگان :

الف- محله قلعه حسن : باتوجه به نظرسنجي انجام شده در سطح خانوارهاي محله، ارائه راهکارهاي مناسب جهت حل يا تعديل مشکلات مربوط به کمبود امکانات تفريحي، اعتياد و وفور مواد مخدر، وضعيت نامناسب روشنايي، پائين بودن سطح بهداشت و وجود زباله هاي شهري در سطح محله، کيفيت نامناسب معابر و عدم وجود امنيت عمومي در سطح محله از بالاترين اولويت ها از نظر ساکنان محله برخوردار بوده اند. بنابراين جهت همسويي برنامه توانمندسازي و بهسازي محله با ديدگاه ها و خواسته هاي محلي و جلب مشارکت آنها در فرآيند انجام طرح، اولويت هاي اجرايي محله قلعه حسن مربوط به پروژه هايي است که مشکلات پيش گفته را در مرحله اول حل يا تعديل نمايند.

ب- محله انجيراب : در محله انجيراب ارائه راهکارهاي مناسب جهت حل مشکلات مربوط به کمبود امکانات تفريحي، پائين بودن سطح بهداشت، فقدان کتابخانه، وضعيت نامناسب روشنايي، کيفيت نامناسب معابر، فقدان تأسيسات درماني وبهداشتي، اعتياد و وفور مواد مخدر و وجود بوي نامطبوع در سطح محله از بالاترين اولويت ها برخوردار بوده اند، لذا در فرآيند پيشنهاد پروژه هاي در اولويت سال اول اجرا، طرح هاي پيش گفته از ضرورت بالاتري نسبت به ديگر طرح هاي پيشنهادي برخوردارند.

پ- محله اوزينه : بررسي نظرات ساکنان محله اوزينه نشان مي دهد که در اجراي طرح ها و راهکارهاي اجرايي، طرح هاي مربوط به ايجاد فضاهاي فرهنگي از قبيل کتابخانه، ارتقاء سطح بهداشت محله، ايجاد امکانات تفريحي، ارتقاء کيفيت معابر و مبارزه با اعتياد و عوامل توزيع مواد مخدر در سطح محله و نظارت بيشتر مراکز نظامي و انتظامي از بالاترين اولويت اجرا برخوردارند.

– نوسازي و بازسازي محلات : نوسازي و بازسازي بافت محلات انجيراب و قلعه حسن باتوجه به درصد بسيار بالاي واحدهاي فرسوده و ريزدانگي قطعات آن بدون تجميع قطعات امکان پذير نيست. دراين رابطه باتوجه به خانوادگي بودن استقرار در بسياري از بخش هاي محلات، امکان کسب رضايت ساکنان جهت تجميع قطعات وجود دارد.

ت- جمع بندي و نتيجه گيري

• جابجايي محدود ساکنان :

اين گزينه باتوجه به بررسي هاي محلي در مورد واحدهاي مسکوني که در حريم رودخانه در محله
قلعه حسن و انجيرآب ساخته شده اند مي بايست اجرا شود. تعداد اين واحدها بسيار محدود و درحد 10 واحد مسکوني با 50 نفر جمعيت است.