طرح جامع دانشگاه شیراز

خلاصه پروژه

دانشگاه شيراز با پيشينه‌اي بيش از نيم قرن، يكي از دانشگاه‌هاي بزرگ و مادر در كشور جمهوري اسلامي ايران مي‌باشد كه در مهد علم، ادب، شعر و حكمت كشور قرار گرفته است.

شكل‌گيري هسته اوليه دانشگاه شيراز به سال 1325 برمي‌گردد كه با تأسيس آموزشگاه عالي بهداري پايه‌گذاري شد،(چهارمین دانشگاه بعد از تهران، تبریز و اصفهان) و در سال 1328 اين آموزشگاه به دانشكده پزشكي تبديل شد و در سال 1332 آموزشگاه عالي پرستاري و در سال 1334 دانشكده‌هاي كشاورزي و ادبيات و علوم تأسيس شدند..

با توجه به احساس ضرورت‌ها و تعريف پروژه‌هاي جديد در دانشگاه، مديريت دانشگاه ضرورت بررسي و تدوين برنامه راهبردي دانشگاه را احساس نمود كه منجر به تشكيل كارگاه‌هاي آموزشي، گروه برنامه‌ريزي استراتژيك دانشگاه و نهايتاً ستاد برنامه‌ريزي راهبردي دانشگاه شيراز گرديد. اين ستاد از طريق انتخاب مشاور و با هدايت مديريت طرح و توسعه دانشگاه شيراز اقدام به مطالعه و تدوين اولين برنامه راهبردي دانشگاه شيراز نمود.

در حال حاضر، دانشگاه شيراز به عنوان دانشگاهي مادر با پيشنه‌اي بيش از نيم‌قرن داراي بيش از 18 هزار دانشجو و 577 هيئت علمي مي‌باشد كه سالانه بيش از 5000 تن دانشجو براي تحصيل در 280 رشته و گرايش تحصيلي، به اين دانشگاه وارد مي‌شوند و داراي یازده دانشكده مي ‌باشد. همچنين اين دانشگاه مسئوليت راه‌اندازي دانشگا‌ه‌هاي هرمزگان، بوشهر، ياسوج، صنعتي شيراز، مركز آموزش عالي كازرون و دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی داراب را داشته كه هم‌اكنون اين مراكز به طور مستقل به فعاليت خود ادامه مي‌دهند.

سابقه تاريخي مطالعات

در سال 1338 دولت ايران گروه خبره‌اي از متخصصان دانشگاه پنسلوانيا را براي مطالعه دانشگاه شيراز به ايران دعوت مي‌نمايد. اعضاي تيم دعوت‌شده شامل رئيس دانشگاه، مسئول دانشگاه، يك استاد علوم سياسي و يك استاد دانشكده پزشكي بودند.

وظيفه اين تيم كه بازديد از فضاهاي آموزش عالي ايران و آشنايي با اساتيد و دانشجويان ايراني براي ايجاد تطابق بين امكانات آموزش موجود در ايران و شرايط پيشرفته آموزشي در امريكا بود، صورت گرفت.

بعد از مطالعات اوليه، طرح گسترش دانشگاه شيراز در سه مرحله كه شامل مرحله اول تا سال1349 براي 2500 تن،مرحله دوم تا سال 1351 براي 5000 تن ومرحله سوم تا سال 1355 براي 8000 تن دانشجو و در قالب چهار دانشكده مهندسي، علوم، كشاورزي و تا حدودي پزشكي بود؛ توسط مهندسين مشاور مك ميلان، مهندسين مشاور مدام و نيز مهندسين مشاور فري نايت كريم و همچنين با همكاري آرشيو دانشگاه كمبريح بود، شروع به برنامه‌ريزي و طراحي نمودند كه طبق طرح اوليه تپه مركزي به عنوان تجمع تمام فضاهاي آموزشي، خوابگاهي، رفاهي و اداري ديده شد كه در روند تكاملي طرح و با افزايش دانشكده‌هاي هنر و معماري و دامپزشكي و حقوق به مجموعه و به دليل تراكم بيش از حد ساختماني بر روي قله، استفاده از كل زمين و پراكندگي تجمع‌هاي ساختماني در سطح پرديس ديده مي‌شود.

موقعيت پرديس ارم

اين محدوده از شمال به ارتفاعات شمال شهر شيراز، از جنوب به محله ابيوردي و باغ چنقه و رودخانه خشك، از شرق به ميدان باغ ارم و بلوار دانشجو و از غرب به اراضي پشت موله با شيب‌هاي نسبتاً ملايم تا تند در سه جهت شرق، غرب و جنوب محدود است. ارتفاع اين محدوده از 1575 تا 1735 متر از سطح دريا است.

با توجه به وضعيت توپوگرافي پرديس دانشگاه و اختلاف ارتفاع حدود 200متري با سطح شهر، سرتاسر محدوده به گونه‌اي تجزيه و تحليل شده كه مناسب‌ترين مكان‌ها براي سازه‌هاي متمايز، مكان يابي گردد.

به دليل بزرگي محوطه‌طرح‌هاي اوليه‌، براي آشنايي هر چه بيشتر با محيط اطراف و پيدا كردن راه حل‌هاي مناسب براي سازه‌هاي قابل ساخت مطالعه گرديد. و نتيجه اين شد كه بهترين منطقه معناگرا براي احداث سازه‌هاي شاخص، خودِ قله است كه به دليل اختلاف سطح زياد با سطح شهر، ديد هوايي مناسبي براي مناظر ايجاد مي‌كند.

بر اين اساس، در طرح اوليه تمام خوابگاه ‌هاي دانشجويان، كاركنان، ساختمان‌هاي آموزشی و امكانات تفريحي در منطقه‌اي كوچك كه شامل قله است، جمع شده‌اند و بقيه محدوده به فضاي سبز و پهنه‌هاي طبيعي اختصاص دارد.

هدف‌هاي اصلي طرح

هدف اوليه طرح اصلي دانشگاه شيراز، ايجاد يك چهارچوب پويا است كه رشد محوطه‌ها را ممكن مي‌سازد. از آغازين تا بهترين حالت. اين طرح نسبت تأثيرات حال و آينده دانشگاه را ممكن مي‌سازد، طرح اصلي بايد به صورت يك طرح فيزيكي كه نشانه‌اي معناگرا براي دانشجويان، اعضاي دانشكده و براي تمام مردم ايران باشد.

 

بررسي برنامه فيزيكي طرح اوليه

برنامه فيزيكي، از نظر صاحب نظران به اندازه‌اي ضروري است كه به عنوان ملاک عمل راهنماي طرح، مطرح است.

برنامه فيزيكي، يك برنامه فرضي است كه در آن روند ازدياد دانشجو در نظر گرفته مي‌شود. در اين برنامه فيزيكي، نقشه‌هاي اصلي، نشان‌دهنده موقعيت و ارتباط سازنده‌هاي اصلي هستند كه الگوي ازدياد بر روي قله را به نمايش مي‌گذارد.

در برنامه‌هاي فيزيكي اوليه، فضاهاي زير مد نظر بوده است:

• دانشكده مهندسي: اين دانشكده به گونه‌اي بايد مكانيابي گردد تا نزديك دانشكده‌هاي علوم و رياضي باشد و بتواند بخش‌هاي جديدي را به آن اضافه كرد. اين دانشكده در ضلع غربي تپه‌جاي خواهد گرفت و شامل بخش‌هاي مهندسي عمومي، مهندسي شيمي، مهندسي برق، مهندسي مكانيك و مهندسي محيط زيست است.
• دانشكده كشاورزي: اين دانشكده كه در ضلع جنوبي تپه مستقر خواهد شد، شامل بخش‌هاي جانوران، پرندگان و گياهان است. زمين‌هاي كشاورزي اين دانشكده در 15كيلومتري جاده باجگاه است كه دانشجويان به وسيله اتوبوس اختصاصي اين فاصله را طي مي‌كنند، هر چند كه مي‌توان در شيب‌ها و دره‌هاي غربي، محوطه‌هايي براي ايجاد زمين‌هاي كشاورزي تحقيقاتي احداث نمود.
• دانشكده پزشكي: در برنامه فيزيكي مربوط به دانشكده پزشكي، فرض بر اين است كه كليه فضاها و محوطه‌هاي مربوط به دانشكده در پرديس جاي گيرد، ولي همچنان اين دانشكده در شهر باقي خواهد ماند. ليكن دانشجويان، دو سال آغازين علوم پايه مي‌توانند در پرديس باشند و همچنين احداث كلينيك مجهز پزشكي در نزديكي محوطه‌هاي خوابگاهي، پيشنهاد شده بود.
• دانشكده علوم: اين دانشكده در ضلع شمالي تپه مستقر است.
• ساختمان كلاس‌ها و مشاورين: اين ساختمان‌ها كه شامل سه بلوك مجزا و در قسمت غرب قله قرار دارد، شامل كلاس‌ها و سالن‌هاي كنفرانس مي‌باشد.
• كتابخانه مركزي: هسته اصلي طرح توسعه دانشگاه شيراز، ساختمان كتابخانه آن است كه در ضلع شرقي قله مستقر است.
• ساختمان اداري: اين ساختمان كه در ضلع جنوبي قله قرار دارد به امور كارمندان و فعاليت‌هاي مديريتي در قالب عمليات اجرايي، خدمات دانشجويي، طرح‌ريزي و توسعه، امور مالي و خدمات متفرقه مي‌باشد.
• ساختمان اساتيد: اين ساختمان كه در ضلع جنوبي قله و در جوار ساختمان اداري در نظر گرفته شده، داراي وظايف زير است. رابطه بين دانشجويان و دانشكده، دانشجويان و كاركنان و دانشجويان با دانشجويان.
• ساختمان دانشجويان: اين ساختمان كه در ضلع شمال قله و در جوار موزه قرار دارد، محلي براي گردهم‌آيي و اوقات فراغت دانشجويان است.
• موزه: اين ساختمان كه در ضلع شمالي قله قرار دارد، وظيفه ايجاد امكان تحقيق‌، گفت‌وگو و نمايشگاه را به عهده دارد.
• مسجد: مسجدي كوچك در ضلع شمال غربي قله و با دسترسي مناسب به ساختمان‌هاي همجوار، در نظر گرفته شده است.
• اقامت: ساختمان‌هاي خوابگاهي دانشجويان و كاركنان در جوار هسته مركزي و با ديد مناسب به طرف شهر در نظر گرفته شده است.
• خدمات عمومي: پرديس دانشگاه همچون يك شهر كوچك به فضاهايي از جمله آتش‌نشاني، حمل‌ونقل، تعميرات و تأسيسات نياز دارد. هرچند جايگزيني آنها در اين مرحله در اولويت نيست، ليكن بايد با داشتن ديد مناسب براي عموم به راه‌هاي اصلي مرتبط باشد.

در ادامه روند تكاملي و افزوده‌شدن فضاهاي آموزشي جديد، تغييرات و اصلاحاتي در برنامه فيزيكي و نحوه استفاده از زمين ديده مي‌شود.

قابل ذكر است طرح اوليه به تأثيرات برنامه‌هاي آموزشی زمان مطالعه طرح تا آينده بستگي دارد. طرحي كه نشانه‌اي معناگرا براي دانشجويان و كاركنان دانشگاه و جامعه ايران باشد. طرحي كه رشد محوطه‌ها را از آغازين تا بهترين حالت مي‌سازد و بر اساس نتايج تجزيه و تحليل‌ها، جزئيات طرح اصلي داراي مشخصات زير بوده است:

• بخش‌هاي آموزشی كه قسمت مركزي محوطه را به خود اختصاص داده، بيشترين ديد را به شهر داشته باشد.
• گروهي از بخش‌هاي ديگر،به گونه‌اي طراحي شده كه به مجموعه اصلي نزديك باشد.
• نيازهاي آموزشی و خوابگاه دانشجويان در محيطي طبيعي و سبز ايجاد شده است.
• موقعيت پاركينگ و سيستم حمل‌ونقل كاملاً كنترل‌شده و منظم بوده تا بتواند به كل محوطه و مركز پرديس دسترسي داشته باشد.
• بهترين مكان‌ها براي امكانات آينده فارغ‌التحصيلان و امكانات تحقيقاتي دوره فوق ليسانس اختصاص يافته است.
• ايده كلي طرح، ايجاد فضاهايي با سنت اسلامي هست، به طوري كه شعر شيراز در آن ديده شود.
• محدوده‌هاي توسعه‌ نيافته «براي توسعه‌هاي آينده» به حالت طبیعی رها شده اند.
• محل‌هاي بازي و تفريح در محل‌هاي نزديك به تجمع‌هاي ساختماني احداث شده است.
• شهر شيراز هم‌رتبه با طرح اصلي شهر تشويق گرديده تا كنترل مناطق و محوطه‌ها را ضمانت كند.

پشنهادات مكانيابي بر اساس طرح اوليه

• به دليل تراكم بالاي ساختماني در بالاي قله، تنها سه خوابگاه اجرا گردد.
• ضلع شمالي تپه به فضاهاي غير آموزشي و اوقات فراغت و رفاهي تبديل شود.
• دانشكده هنر و دانشكده علوم در شرق تپه احداث گردد، جايي كه در حال حاضر دانشكده ادبيات و رستوران‌هاي مركزي ساخته شده‌اند.
• دانشكده حقوق در ضلع شرقي تپه و در جوار آشپزخانه مركزي فعلي پيشنهاد مي‌گردد.
• دانشكده مهندسي نيز با فاصله و در غرب قله جانمايي شود.
• به فاصله و همچنان در ضلع شرقي قله ساختمان، باشگاه دانشگاه ديده شده است.
• مركز تحقيقاتي در ادامه خط رأس و با فاصله از قله و در غرب آن پيشنهاد مي‌گردد.
• استاديوم و فضاهاي ورزشي همجوار در غرب درِ ورودي و بعد از آن، مجموعه پاركينگ‌ها و همچنين موزه كه قبلاً بر روي قله جانمايي شده بود، جانمايي و پيشنهاد مي‌گردد.
• در شرق موزه كه هم‌اكنون به مسجد تبديل شده است، با فاصله، خانه‌هاي كاركنان و بعد از فضايي كه براي پاركينگ اختصاص يافته و در شرق آن، دانشكده پزشكي پيشنهاد مي‌شود، كه داراي اراضي براي توسعه آتي در غرب آن در نظر گرفته شده است.
• كاربري‌هاي اخير، به صورت خطي، تمامي ضلع شمال پرديس را به خود اختصاص داده است كه در نهايت به فضاي سبز و درختكاري كه در منتهي‌اليه ضلع غربي است، ختم مي‌شود، كه در طرح‌هاي بعدي قسمتي از اين فضاي سبز به خانه‌هاي اعضاي هيئت علمي تغيير يافته است.
• خدمات نگهداري كل مجموعه در شمال بيمارستان نمازي پيشنهاد مي‌شود.
• خدمات تأسيساتي، با فاصله و در شمال غربي تپه اختصاص يابد.
• تعداد خوابگاه‌ها در شمال قله تقليل و قسمتي از آن به دامنه‌هاي شمال پرديس انتقال يابد.
• خوابگاه‌هاي دختران در جنوب وروديِ اصلي و در منتهي‌اليه ضلع شرقي احداث شود.

اطلاعات پروژه