آغاز توسعه طهران

طهران هر چند پای تخت بود لکن از امکانات یک شهر قابل سکنی بهره ای نداشت. مشکلات شهری به قدری زیاد بود که نه بلدیه و نه هیچ دستگاه دیگر قدرت انجام وظیفه نداشت. از بهداشت به مفهوم واقعی خبری نبود. کوچه های تنگ و پر از کثافت و خیابان هایی که در زمستان از کثرت گل و لای و در تابستان از گرد و خاک قابل عبور نبود، نظر هر تازه واردی را به صورتی بسیار زننده به خود می کشید. محله ها و گذرها زیر نفوذ اشرار و اوباش قرار داشت. قبل از غروب آفتاب باید زن ها و بچه ها در خانه باشند، و چون هوا تاریک می شد بیرون آمدن از خانه خطرناک می گردید. تصور چهره واقعی آن روز طهران برای نسل جوان امروز مقدور نیست. وضع طهران بدین صورت بود تا بدان هنگام که رضا شاه پهلوی به شاهی رسید، و طهران با سامان یافتن کارها به سبب پای تخت بودن و نفوذ روزافزون تمدن در غرب ایران و به ویژه در این شهر، و نیز از جهت فعالیت های سیاسی و تمرکز ادارات دولتی، و زیاد شدن وسائل نقلیه جدید و افزونی جمعیت، کم کم احتیاج به توسعه پیدا کرد، و خیابان های وسیع لازم گردید، بدین مناسبت به فرمان رضا شاه شهرداری طهران از همان سال های نخست به تعریض معابر همت گماشت، و به تدریج خیابان های شهر از دو سو تعریض شد، و قید “دارالخلافه” را از روی طهران برداشتند. در سال های 1311 شمسی به بعد برج و باروی سابق شهر را که بصورت هشت ضلعی بود خراب کردند، و در آن محل ها خیابان های تازه احداث کردند، و چهار خیابان بزرگ جای خندق ها را بگرفت بدین قرار:

در شمال خیابان شاهرضا، در مشرق خیابان شهباز، در جنوب خیابان شوش، در مغرب خیابان سی متری. این خود چهار ضلع از هشت ضلع خندق است، و چهار ضلع دیگر به صورتی بود که قبل از هر رأس از ملتقای این چهار خیابان هر ضلع آن دو خیابان را به هم می پیوسته که مجموعا هشت ضلع خندق در درون این چهار خیابان قرار داشت، و چهار ضلع بزرگتر متصل بدانها بوده است.

وسعت شهر طهران پیش از پر کردن خندق ها روی به فزونی گذاشته بود، و به ویژه از سوی شمال و مغرب بیشتر توسعه می یافت چنانکه به سال 1358 شمسی بیش از 24 کیلومتر مربع یعنی 6 برابر طهران به عهد فتحعلی شاه و 6 کیلومتر مربع بزرگتر از زمان ناصرالدین شاه شد، و این وسعت تا سال 1312و 1313 شمسی که بیشتر از خندق ها پر شده بود به 46 کیلومتر مربع رسید، و این رقم 11 مرتبه از طهران زمان فتحعلی شاه و 5/2 مرتبه از زمان ناصرالدین شاه بزرگتر بود.